ΑΝΑΔΥΟΜΕΝΕΣ ΑΣΘΕΝΕΙΕΣ

Η έννοια της «αναδυόμενης ασθένειας» (Debroise, 2007) καθιερώθηκε τα τελευταία χρόνια και αναφέρεται:

• Στις λοιμώδεις νόσους των οποίων η ανακάλυψη είναι σχετικά πρόσφατη και οι οποίες βρίσκονται στο στάδιο της εξάπλωσης (όπως ήταν το AIDS ή σήμερα η COVID-19).

• Σε μη λοιμώδεις ασθένειες, όπως η παχυσαρκία ή ο καρκίνος, οι οποίες δεν είναι μεταδοτικές, αλλά η συχνότητα εμφάνισής τους απειλεί τη δημόσια υγεία.

• Σε ασθένειες που επανεμφανίζονται, όπως η φυματίωση, ο κίτρινος πυρετός ή η ιλαρά (O'Connor, 2013).

​

ΑΝΟΣΙΑ ΑΓΕΛΗΣ

Μορφή έμμεσης προστασίας από μολυσματικές ασθένειες, που συμβαίνει όταν ένα μεγάλο ποσοστό ενός πληθυσμού έχει γίνει άνοσο σε μια μόλυνση, είτε μέσω προηγούμενων μολύνσεων είτε μέσω εμβολιασμού, παρέχοντας έτσι έναν βαθμό προστασίας σε άτομα που δεν είναι άνοσα. Σε έναν πληθυσμό, στον οποίο μεγάλο ποσοστό ατόμων διαθέτει ανοσία, δεν είναι δηλαδή πιθανό να συμβάλει στη μετάδοση των νόσων, οι αλυσίδες μόλυνσης είναι πιο πιθανό να διαταραχθούν, γεγονός που είτε σταματά είτε επιβραδύνει την εξάπλωση της ασθένειας. Όσο μεγαλύτερη είναι η αναλογία των ατόμων με ανοσία σε μια κοινότητα, τόσο μικρότερη είναι η πιθανότητα τα μη άνοσα άτομα να έλθουν σε επαφή με μολυσματικό, συμβάλλοντας έτσι στην προστασία των μη ανοσοποιημένων ατόμων από τη μόλυνση.

​

​

COVID-19

Είναι η ονομασία της ασθένειας που προκαλεί ο νέος κορωνοϊός SARS-2. Αποτελεί το ακρωνύμιο των γραμμάτων CO από το COrona, που σημαίνει κορώνα, VI από το VIrus, που σημαίνει ιός, D από το Disease, που σημαίνει ασθένεια και το 19 από το έτος 2019 της πρώτης καταγραφής της.

​

​

ΕΜΠΟΛΑ

Ο αιμορραγικός πυρετός Ebola είναι μια σπάνια, σοβαρή, συχνά θανατηφόρα ιογενής λοίμωξη. Η νόσος προσβάλλει ανθρώπους και αλλά πρωτεύοντα θηλαστικά (π.χ. πιθήκους, γορίλες, χιμπατζήδες). Ο ιός εμφανίστηκε για πρώτη φορά το 1976, σε ένα χωριό κοντά στον ποταμό Ebola στη Λαϊκή Δημοκρατία του Κονγκό και συγχρόνως στο Σουδάν. Η επιδημία λαμβάνει χώρα σε 3 Κράτη της Δυτικής Αφρικής, Γουινέα, Λιβερία, Σιέρρα Λεόνε.

Η προέλευση του ιού είναι άγνωστη, ωστόσο αποθήκη του ιού στη φύση θεωρούνται ορισμένα είδη φρουτοφάγων νυχτερίδων που ενδημούν στην Αφρική. Ο ιός Ebola μεταδίδεται από άτομο σε άτομο, με την άμεση επαφή (μέσω αμυχών του δέρματος ή βλεννογόνων) με αίμα, εκκρίσεις, όργανα, ιστούς, ή άλλα σωματικά υγρά (π.χ. σάλιο, ούρα, κόπρανα, σπέρμα κλπ.) μολυσμένων ατόμων, νεκρών ή ζωντανών, καθώς και με την έμμεση επαφή με αντικείμενα (όπως ρούχα, σεντόνια, χρησιμοποιημένες βελόνες) που έχουν μολυνθεί από σωματικά υγρά ασθενών.

Η ασθένεια μεταδίδεται, επίσης, μέσω της άμεσης επαφής με αίμα και άλλα σωματικά υγρά από μολυσμένα άγρια ζώα, νεκρά ή ζωντανά, όπως π.χ. πιθήκους, γορίλες, αντιλόπες και νυχτερίδες.

Δεν υπάρχει ειδική θεραπεία για την ασθένεια. Στις προσπάθειες για παροχή βοήθειας σε άτομα που έχουν μολυνθεί περιλαμβάνονται είτε η από στόματος θεραπεία ενυδάτωσης (η πόση ελαφρώς γλυκού ή αλμυρού νερού) ή τα υγρά με ενδοφλέβια έγχυση. Η νόσος έχει υψηλά ποσοστά θνησιμότητας: ποσοστό 50% έως και 90% των ατόμων που μολύνονται από τον ιό καταλήγει συνήθως στον θάνατο. Δεν υπάρχει ειδικό εμβόλιο ή θεραπεία γι' αυτή την ασθένεια. Η θεραπεία είναι υποστηρικτική και συμπτωματική.

​

ΕΠΙΔΗΜΙΑ

Ως επιδημία (επί + δήμος) χαρακτηρίζεται μία λοιμώδης ασθένεια που εξαπλώνεται σε μεγάλο τμήμα του πληθυσμού και περιορίζεται γεωγραφικά σε έναν τόπο ή μια ολόκληρη χώρα.

​

​

ΕΥΛΟΓΙΑ

Μολυσματική ασθένεια που προσέβαλλε αποκλειστικά τον άνθρωπο και την προκαλούσαν δύο στελέχη ιών, ο Variola major ή ο Variola minor. Εντοπιζόταν κυρίως στα μικρά αιμοφόρα αγγεία του δέρματος, καθώς και του στόματος και του λαιμού. Στο δέρμα προκαλούσε χαρακτηριστικά ερυθηματώδη εξανθήματα και αργότερα φουσκάλες γεμάτες υγρό. Η ευλογιά πιστεύεται ότι άρχισε να προσβάλλει τον άνθρωπο περίπου το 10.000 π.Χ. Η ασθένεια προκαλούσε το θάνατο σε περίπου 400.000 Ευρωπαίους κάθε χρόνο κατά το 18ο αιώνα και ήταν υπεύθυνη για το ένα τρίτο του συνόλου των τυφλώσεων. Ένα ποσοστό ανάμεσα στο 20-60% όσων προσβάλλονταν -και πάνω από το 80% των παιδιών- πέθαιναν. Η ευλογιά ήταν επίσης υπεύθυνη για την κατάρρευση του πολιτισμού των Ίνκας καθώς και της αποδυνάμωσης της αυτοκρατορίας των Αζτέκων, όπως και για το θάνατο ενός πολύ μεγάλου αριθμού ιθαγενών της βόρειας Αμερικής. Ο αριθμός των θυμάτων ήταν τεράστιος και η εξάπλωση της ευλογιάς ταχύτατη, γιατί η ασθένεια ήταν άγνωστη στην αμερικανική ήπειρο· την έφεραν εκεί οι Ισπανοί κατακτητές. 

Κατά τη διάρκεια του 20ου αιώνα υπολογίζεται ότι η ευλογιά προκάλεσε 300-500 εκατομμύρια θανάτους. Στις αρχές της δεκαετίας του '50 υπολογίζεται ότι εμφανίζονταν περίπου 50 εκατομμύρια περιστατικά κάθε χρόνο παγκοσμίως. Το 1967 ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) υπολόγιζε ότι εκείνη τη χρονιά 15 εκατομμύρια άνθρωποι προσβλήθηκαν από την ασθένεια και 2 εκατομμύρια πέθαναν. Μετά από επιτυχημένα προγράμματα εμβολιασμού κατά τη διάρκεια των 19ου και 20ου αιώνα, ο ΠΟΥ ανακοίνωσε την εξάλειψη της ευλογιάς το 1980, κι αυτό ήταν ένα σπουδαίο επίτευγμα. Μέχρι σήμερα, η ευλογιά είναι η μοναδική νόσος του ανθρώπου που έχει εξαλειφθεί πλήρως. Το τελευταίο κρούσμα εμφανίστηκε στο Μπανγκλαντές το 1975. Σήμερα, ο ιός της ευλογιάς δεν απαντάται ελεύθερος στη φύση. Ο ΠΟΥ, παρόλο που είχε εξαγγείλει την καταστροφή των τελευταίων γνωστών δειγμάτων του ιού, το 2002 αποφάσισε να τα διατηρήσει για ερευνητικούς σκοπούς, καθώς και για την περίπτωση που ξεσπάσει μια μελλοντική επιδημία. Τα δείγματα του ιού διατηρούνται σε δυο μόνο σημεία, στο Κέντρο Πρόληψης και Ελέγχου Νοσημάτων (CDCC) στις ΗΠΑ και το Κρατικό Κέντρο Βιοτεχνολογίας του Κόλτσοβο, στη Ρωσία, όπου φυλάσσονται από στρατιωτική δύναμη ενός συντάγματος. 

​

​

ΖΩΟΝΟΣΟΣ

Κάθε νόσος ή/και λοίμωξη, η οποία είναι φυσιολογικά μεταδοτική, άμεσα ή έμμεσα, μεταξύ ζώων και ανθρώπων. Εμφανίζεται συχνά σε πληθυσμούς ζώων και ευκαιριακά προσβάλλει τους ανθρώπους. Έχει διαπιστωθεί ότι πάνω από 250 μικροοργανισμοί προκαλούν ζωονόσους, 30 με 40 εξ αυτών μεταδίδονται από κατοικίδια ζώα και ζώα που χρησιμοποιούνται από κωφάλαλους και τυφλούς. Άτομα υπό ανοσοκαταστολή και άτομα που εργάζονται με ζώα διατρέχουν ιδιαίτερο κίνδυνο εκδήλωσης ζωονόσων. 

Το Ευρωπαϊκό Κοινοβούλιο και το Συμβούλιο της Ευρωπαϊκής Ένωσης έχουν προβεί στην έκδοση της Οδηγίας 2003/99/ΕΚ (17 Νοεμβρίου 2003) για την παρακολούθηση των ζωονόσων και των ζωονοσογόνων παραγόντων. Στόχος της παρούσας οδηγίας είναι να διασφαλιστεί η κατάλληλη παρακολούθηση των ζωονόσων, των ζωονοσογόνων παραγόντων και της σχετικής μικροβιακής αντοχής, καθώς και η δέουσα διερεύνηση των εστιών τροφιμογενών λοιμώξεων, έτσι ώστε να είναι δυνατόν να συλλέγονται στην Κοινότητα τα απαραίτητα στοιχεία για την αξιολόγηση των σχετικών τάσεων και πηγών. Η παρούσα οδηγία καλύπτει:

• την παρακολούθηση των ζωονόσων και των ζωονοσογόνων παραγόντων

• την παρακολούθηση της σχετικής μικροβιακής αντοχής

• την επιδημιολογική έρευνα των εστιών τροφιμογενών λοιμώξεων και

• την ανταλλαγή στοιχείων που αφορούν ζωονόσους και ζωονοσογόνους παράγοντες.

​

​

ΖΩΟΝΟΣΟΓΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ 

Κάθε ιός, βακτήριο, μύκητας, παράσιτο ή άλλη βιολογική οντότητα που μπορεί να προκαλέσει ζωονόσο.

​

​

ΙΣΠΑΝΙΚΗ ΓΡΙΠΗ

Η γρίπη που σάρωσε την υφήλιο σε δύο κύματα το 1918 και ένα τρίτο το 1919 ήταν η χειρότερη πανδημιία στην ιστορία από την εποχή της πανδημίας του Μαύρου Θανάτου (14ος αιώνας). Η γρίπη είχε εξελιχθεί σε πανδημία και παλιότερα - με πιο πρόσφατη και σφοδρή εκείνη του 1889-92. Καμία όμως δεν είχε τέτοιον αντίκτυπο όσο η πανδημία την εποχή του Α' Παγκοσμίου Πολέμου. Τότε, η γρίπη σκότωσε τουλάχιστον 50 εκατομμύρια ανθρώπους. Οι περισσότεροι θάνατοι συνέβησαν μέσα σε δύο φριχτούς μήνες, Οκτώβριο και Νοέμβριο. Το δεύτερο, μακράν πιο θανατηφόρο, κύμα άρχισε στη Γαλλία τον Αύγουστο του 1918. Εξαπλώθηκε στον κόσμο μέσω του θαλάσσιου εμπορίου και της μεταφοράς στρατευμάτων. Μέσα σε λίγους μήνες είχε κατακλύσει σχεδόν κάθε κατοικήσιμη γωνιά του πλανήτη. Το ηπιότερο τρίτο κύμα εμφανίστηκε το χειμώνα του 1919 και είχε παρέλθει μέχρι την άνοιξη. Η πανδημία είχε τελειώσει.

Ο ιός της ισπανικής γρίπης, όπως ονομάστηκε, μεταπήδησε από τα πτηνά στον άνθρωπο και στη συνέχεια άρχισε να μεταδίδεται μεταξύ των ανθρώπων. Οι περισσότερες Ευρωπαϊκές χώρες είχαν επιβάλλει λογοκρισία λόγω του Α' Παγκοσμίου Πολέμου, με αποτέλεσμα να κρύβουν την έξαρση της πανδημίας. Αντίθετα, επειδή η Ισπανία είχε διατηρήσει στάση ουδετερότητας, ο τύπος της έδινε μια πιο ρεαλιστική εικόνα της πανδημίας, με αποτέλεσμα να δίνει την εντύπωση διεθνώς ότι η χώρα είχε πληγεί πολύ βαρύτερα από την ασθένεια. Γι' αυτόν τον λόγο η νόσος έμεινε γνωστή ως ισπανική γρίπη.

Οι ερευνητές μελέτησαν δείγματα του ιού που είχαν διατηρηθεί σε εργαστήρια ή βρέθηκαν σε πτώματα θαμμένα στο παγωμένο έδαφος της Αλάσκας. Διαπίστωσαν ότι μια μικρή μετάλλαξη του ιού επέτρεψε στις πρωτεΐνες της επιφάνειάς του, που χρησιμοποιούνται για να προσκολληθεί ο ιός στα κύτταρα, να αναγνωρίζουν και τους αντίστοιχους ανθρώπινους υποδοχείς. Ο θάνατος επερχόταν από οξύ φλεγμονώδες πνευμονικό οίδημα, αιμορραγική πνευμονίτιδα ή πνευμονία με οξύ αιμορραγικό οίδημα. Στην Ελλάδα το πρώτο κρούσμα εντοπίστηκε στην Πάτρα. Από τις ελληνικές περιοχές που επλήγησαν περισσότερο ήταν η Σκύρος, όπου πέθαναν πάνω από 1.000 κάτοικοι, το ένα τρίτο του πληθυσμού της.

​

​

ΚΟΡΩΝΟΪΟΣ

Οι κορωνοϊοί ή κορωναϊοί (εναλλακτική ορθογραφία: κορονοϊοί ή κοροναϊοί) είναι οικογένεια RNA ιών, που προκαλούν ασθένειες σε θηλαστικά και πτηνά. Σε ανθρώπους και πτηνά προκαλούν λοιμώξεις του αναπνευστικού συστήματος, που μπορούν να κυμαίνονται από ήπιες έως θανατηφόρες. Ο κορωνοϊός που προξένησε την πανδημία του 2020 (ο κορωνοϊός SARS-2) είναι καινούριος. Ωστόσο, έχουμε ζήσει με άλλους κορωνοϊούς για μεγάλο χρονικό διάστημα.

Από όλους τους τύπους κορωνοϊού, έχουν ανακαλυφθεί μόνο επτά που μολύνουν τον άνθρωπο.  Οι τέσσερις από αυτούς προκαλούν το κοινό κρυολόγημα. Είναι «ενδημικοί» στο ανθρώπινο είδος, που σημαίνει ότι έχουμε προσαρμοστεί με αυτά τα παθογόνα. Κυκλοφορούν ανάμεσά μας και μας ταλαιπωρούν συχνά, σε φυσιολογικά επίπεδα, αλλά δεν προκαλούν τίποτα περισσότερο από το κοινό κρυολόγημα, δικαιολογώντας ένα ποσοστό 15-30% σε σύνολο διακοσίων διαφορετικών ειδών ιών που προκαλούν κρυολογήματα. Κι εμείς έχουμε εξοικειωθεί μαζί τους, βιολογικά και κοινωνικά. Οι δύο από αυτούς, γνωστοί ως OC43 και HKU1, προήλθαν αρχικά από τρωκτικά, και οι άλλοι δύο, ο 229E και ο NL63, από τις νυχτερίδες. Οι υπόλοιποι τρεις τύποι που προσβάλλουν τον άνθρωπο είναι ο SARS-1, ο SARS-2 και το Αναπνευστικό Σύνδρομο της Μέσης Ανατολής, γνωστό ως MERS. Φυσικά υπάρχουν κι άλλοι τύποι κορωνοϊών, μερικοί από τους οποίους δεν έχουν ερευνηθεί ακόμα, αλλά αυτοί επηρεάζουν τις νυχτερίδες και άλλα ζώα. 

 

​

ΛΟΙΜΩΔΗ ΝΟΣΗΜΑΤΑ

Λοίμωξη  ή λοιμώξεις συμβαίνουν όταν παθογόνοι μικροοργανισμοί (λ.χ. μύκητες ή βακτήρια  ή παράσιτα) εισέρχονται στο σώμα ενός ζωντανού οργανισμού ή του ανθρώπινου οργανισμού, πολλαπλασιάζονται, παράγουν τοξίνες και, μολύνοντας τα κύτταρά του, του προκαλούν ασθένειες και σε ορισμένες μάλιστα περιπτώσεις θανατηφόρες ασθένειες. Έτσι, μία μεταδοτική πάθηση, γνωστή και ως μεταδοτική ασθένεια, προκαλείται ως αποτέλεσμα της λοίμωξης.

Οι λοιμώξεις χαρακτηρίζονται από το ζωτικό όργανο που προσβάλλεται σε κάθε περίπτωση. Έτσι διακρίνονται, για παράδειγμα, σε λοιμώξεις του αναπνευστικού, όταν το προσβαλλόμενο όργανο είναι ο ρινοφάρυγγας ή οι πνεύμονες, σε λοιμώξεις του ουροποιητικού όταν το προσβαλλόμενο όργανο είναι ουροδόχος κύστη ή οι νεφροί κ.α. Η διάκριση αυτή είναι καθοριστική για το είδος των μικροβίων που προκαλούν τη λοίμωξη, τη βαρύτητα της λοίμωξης και την επιλογή της κατάλληλης θεραπείας.

​

​

MERS

Πρόκειται για ένα στέλεχος της οικογένειας των κορωνοϊών, παθογόνο για τον άνθρωπο, που εντοπίστηκε για πρώτη φορά στη Σαουδική Αραβία το Σεπτέμριο του 2012. Ο κορονοϊός MERS-COV είναι ο ιός ο οποίος προκαλεί την ασθένεια "Αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής".  Το "Αναπνευστικό σύνδρομο της Μέσης Ανατολής" (ΑΣΜΑ, MERS ) είναι ιογενής αναπνευστική λοίμωξη. Τα συμπτώματά της ποικίλουν από ήπια έως σοβαρά και περιλαμβάνουν: πυρετό, βήχα, διάρροια και δύσπνοια. Τα σοβαρότερα συμπτώματα εμφανίζονται σε άτομα με προβλήματα υγείας, ενώ η θνητότητα του ιού είναι περίπου 33%.

Ο κορωνοϊός του "Αναπνευστικού Συνδρόμου της Μέσης Ανατολής" είναι βητακορωνοϊός, ο οποίος προέρχεται πιθανώς από τις νυχτερίδες. Αν και οι καμήλες έχουν αντισώματα στο συγκεκριμένο είδος κορονοϊού, δεν έχει εντοπιστεί η ακριβής πηγή μόλυνσης στις καμήλες. Πιστεύεται ότι οι καμήλες έχουν ρόλο στην μετάδοση του ιού σε ανθρώπους, ωστόσο δεν είναι γνωστό πώς. Ο ιός μπορεί να μεταδοθεί από άνθρωπο σε άνθρωπο μόνο εφόσον υπάρξει στενή επαφή με ένα μολυσμένο άνθρωπο. Προς το παρόν δεν υπάρχει εμβόλιο για τον συγκεκριμένο ιό. Ο MERS-CoV είναι ένας από τους πολλούς ιούς που προσδιορίζονται από τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας (ΠΟΥ) ως πιθανή αιτία μελλοντικής επιδημίας και χρήζει επείγουσας έρευνας και ανάπτυξης.

​

​

ΞΕΝΙΣΤΗΣ

Ένας ζωντανός οργανισμός εντός του οποίου ζει ένα παράσιτο ή ένας μικροοργανισμός.

 

​

ΠΑΘΟΓΟΝΟΣ ΠΑΡΑΓΟΝΤΑΣ

Ένας αιτιολογικός παράγοντας (π.χ. ιός, βακτήριο, κλπ) που προκαλεί μία συγκεκριμένη νόσο.

​

​

ΠΑΝΔΗΜΙΑ

Η πανδημία είναι μια επιδημία που εκδηλώνεται σε κλίμακα που ξεπερνά τα διεθνή σύνορα, επηρεάζοντας συνήθως τους ανθρώπους σε παγκόσμια κλίμακα. Μια ασθένεια ή κατάσταση δεν είναι πανδημία απλώς και μόνο επειδή είναι διαδεδομένη ή σκοτώνει πολλούς ανθρώπους. Πρέπει επίσης να είναι μολυσματική. Για παράδειγμα, ο καρκίνος είναι υπεύθυνος για πολλούς θανάτους αλλά δεν θεωρείται πανδημία επειδή η ασθένεια δεν είναι μεταδοτική ούτε καν απλώς λοιμώδης. Σύμφωνα με Εθνικό Ινστιτούτο Αλλεργίας και Λοιμωδών Νοσημάτων των Εθνικών Ινστιτούτων Υγείας των ΗΠΑ μία πανδημία πρέπει να πληρεί οκτώ κριτήρια: ευρεία γεωργαφική εξάπλωση, κινητικότητα της νόσου, υψηλούς δείκτες προσβολής και έξαρση, ελάχιστη ανοσία πληθυσμού, καινοφάνεια, μολυσματικότητα, μεταδοτικότητα, σοβαρότητα.

​

​

ΠΑΝΩΛΗ Ή ΠΑΝΟΥΚΛΑ

Οξεία λοιμώδης νόσος, που προκαλείται από το βακτήριο Yersinia pestis (παστερέλλα του Υερσέν). Η λέξη προέρχεται από το ουσιαστικοποιημένο επίθετο ο, η πανώλης (-ους), το πανώλες. Εννοείται ότι προσδιορίζει το ουσιαστικό νόσος (πανώλης νόσος) και σημαίνει την ασθένεια που καταστρέφει τα πάντα. Η πανώλη είναι ζωονόσος των τρωκτικών και των ψύλλων τους. Στον άνθρωπο μεταδίδεται από το τσίμπημα ψύλλων που παρασιτούν σε άρρωστο μαύρο αρουραίο. Μεταδίδεται εύκολα και γρήγορα με άμεση ή έμμεση επαφή, ιδιαίτερα στις περιπτώσεις πνευμονικής εντόπισης, οπότε μεταδίδεται ακόμα και με τα σταγονίδια. Είναι βαριάς μορφής ασθένεια, με υψηλό πυρετό και τοξική κατάσταση, οδηγώντας σε θνητότητα 40-60% χωρίς θεραπεία, ενώ για όσους λαμβάνουν θεραπεία η θνητότητα είναι 1-15%. Η ασθένεια εμφανίζεται σε τρεις μορφές: 

• βουβωνική (έντονη αιμορραγική λεμφαδενίτιδα),

• πνευμονική, που είναι ιδιαίτερα μολυσματική μορφή (βαριά πνευμονία)

• σηψαιμική.

Η πανώλη είναι γνωστή από την αρχαιότητα. Πιθανώς ο λοιμός των Αθηνών που αναφέρεται από τον Θουκυδίδη να είναι η πανώλη. Από τον 6ο αι. και σε όλον τον Μεσαίωνα εκδηλώνονταν μεγάλες επιδημίες, με αποτέλεσμα να παραμείνουν μόνιμα ενδημικές εστίες. Ο Έλληνας ιστορικός Προκόπιος αναφέρει ότι η πανώλη θέρισε 10.000 ζωές στην Κωνσταντινούπολη μέσα σε μία μόνο μέρα του 542. Γνωστή είναι η μεγάλη επιδημία του 14ου αιώνα, η οποία ονομάστηκε Μαύρος Θάνατος. Μετά τον 14ο αιώνα, η νόσος έγινε ενδημική και για 300 χρόνια υπήρχαν επιδημικές εξάρσεις. Στα τέλη του 19ου αιώνα, σημειώθηκε πανδημία.

Η πανώλη δεν έχει εξαφανιστεί. Αν και μπορεί να αντιμετωπιστεί με αντιβιοτικά, αυτό πρέπει να γίνει γρήγορα. Και επειδή είναι μεταδοτική, μπορεί να εξαπλωθεί ταχέως. Σήμερα, ενδημικές εστίες υπάρχουν κυρίως στην Ασία, στην Αφρική και στη Νότια Αμερική. Στην Ασία η νόσος μεταφέρεται κυρίως από το τρωκτικό Marmota himalayana, ζώο που θηρεύεται κυρίως για τη γούνα του. Τα ξεσπάσματα αυτά μαζί και με την επιδημία πανώλης στα Μαδαγασκάρη το 2017 μας υπενθυμίζουν πως αυτή η αρχαία και τρομερή ασθένεια (η πανώλη ανήκει στις πέντε σοβαρότερες μεταδιδόμενες ασθένειες) υπάρχει ακόμα. 

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

 

SARS

Το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο (ΣΟΑΣ), γνωστό και ως SARS, (αρκτικόλεξο της αγγλικής ονομασίας severe acute respiratory syndrome) είναι ιογενής νόσος του αναπνευστικού συστήματος, ζωονοσικής προέλευσης, η οποία προκαλείται από τον κορωνοϊό του SARS. Μια επιδημία του SARS καταγράφηκε από τον Νοέμβριο του 2002 μέχρι τον Ιούλιο του 2003 στη νότια Κίνα. Συνολικά καταγράφηκαν σε 37 χώρες 8.098 περιστατικά και 774 επιβεβαιωμένοι θάνατοι, με τα περισσότερα περιστατικά να παρατηρούνται στην Κίνα και Χονγκ Κονγκ (θνητότητα 9,6%), σύμφωνα με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας. Τα τελευταία περιστατικά καταγράφηκαν το 2004 και από τότε δεν έχουν αναφερθεί νέα. Το 2017, Κινέζοι επιστήμονες ανακοίνωσαν ότι ο ιός προερχόταν από ρινολοφίδες νυχτερίδες των σπηλαίων της επαρχίας Γιουνάν, με ενδιάμεσο ξενιστή τη μοσχογαλή.

​

​

SARS-CoV-2 

Κορωνοϊός, που προκαλεί το σοβαρό οξύ αναπνευστικό σύνδρομο τύπου 2, γνωστός με το διεθνές όνομα SARS-CoV-2 (severe acute respiratory syndrome coronavirus 2). Είναι ο ιός που προκαλεί την ασθένεια COVID-19, η οποία είναι υπεύθυνη για την πανδημία του 2019 έως σήμερα. Η συνήθης ονομασία του είναι κορωνοϊός, ενώ τού είχε αποδοθεί το προσωρινό όνομα «ο νέος κορωνοϊός του 2019». Μετά την έξαρση της λοίμωξης που προκλήθηκε από τον SARS-CoV-2, o Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας (ΠΟΥ) αποφάσισε να κηρύξει την έξαρσή του ως γεγονός διεθνούς ενδιαφέροντος στις 30 Ιανουαρίου 2020 και ως πανδημία στις 11 Μαρτίου 2020. Ένα σημαντικό χαρακτηριστικό του SARS-CoV-2 είναι ότι μεταδίδεται πριν εφανιστούν συμπτώματα. Το διάστημα από την έκθεση σε μια λοίμωξη μέχρι την εμφάνιση ενδείξεων ή συμπτωμάτων ονομάζεται περίοδος επώασης. Αυτό το διάστημα κυμαίνεται από 2 έως 14 ημέρες (γι' αυτό και συστήνεται καραντίνα 14 ημερών) και συνήθως διαρκεί περίπου 6 με 7 ημέρες. 

​

​

​

Πηγές:

1. Wikipedia

2. Χρηστάκης, Ν. (2020). Το βέλος του Απόλλωνα. Οι βαθιές και μακροχρόνιες επιτπώσεις της πρόσφατης πανδημίας στον τρόπο που ζούμε. Αθήνα: Κάκτος

3. Γαριού Α. (2021). «Αναδυόμενες ασθένειες και εμβόλια: Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση».Πτυχιακή εργασία. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών-Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας

4. McMillen, C. (2020). Πανδημίες. Αθήνα: Παπαδόπουλος

5. Debroise, Α. (2007). Οι αναδυόμενες ασθένειες, εκδ. Κασταλία (μετφ. από LAROUSSE)

6. O'Connor, F.G.S. (2013). Emerging and Re-Emerging Infectious Diseases. In Principles and Practice of Travel Medicine, J.N. Zuckerman (Ed.) https://doi.org/10.1002/9781118392058.ch11

7. Οδηγία 2003/99/ΕΚ του Ευρωπαϊκού Κοινοβουλίου και του Συμβουλίου, της 17ης Νοεμβρίου 2003, για την παρακολούθηση των ζωονόσων και των ζωονοσογόνων παραγόντων, για την τροποποίηση της απόφασης 90/424/ΕΟΚ του Συμβουλίου και την κατάργηση της οδηγίας 92/117/ΕΟΚ του Συμβουλίου

8. ΕΟΔΥ

​