Αριθμός επισκέψεων
1. ΓΝΩΡΙΖΟΝΤΑΣ ΤΙΣ ΠΑΝΔΗΜΙΕΣ
Εκπαιδευτική δραστηριότητα μέσω της οποίας επιδιώκεται οι μαθητές να έρθουν σε πρώτη επαφή με το θέμα, να γνωρίσουν το πρόβλημα
της πανδημίας του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2, καθώς και το ιστορικό των πανδημιών στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας.
1.1 ΣΥΖΗΤΩ
10 λεπτά - όλοι οι μαθητές μαζί
Προτού ο/η εκπαιδευτικός ανακοινώσει το θέμα του διδακτικού σεναρίου, ρωτάει τους/τις μαθητές/τριες αν πληροφορήθηκαν την ομαδική θανάτωση εκατομμυρίων γουνοφόρων ζώων (μινγκ) στην Ελλάδα και το εξωτερικό λόγω της προσβολής τους από τον κορωνοϊό (πηγή 1, παρατίθεται παρακάτω)*. Η ερώτηση αυτή έχει σαν στόχο να κεντρίσει το ενδιαφέρον τους γύρω από ένα θέμα που πάντα ευαισθητοποιεί τους μαθητές (τα ζώα), να διερευνήσει την προϋπάρχουσα γνώση και τις ανάγκες τους ως προς το διδακτικό αντικείμενο και να χτίσει μια πρώτη γέφυρα ανάμεσα σε πρότερες γνώσεις και εμπειρίες και σε όσα θα ακολουθήσουν.
Οι μαθητές «μπαίνουν» στη συζήτηση με όσα γνωρίζουν και μέσω αυτής της πρώτης ενημέρωσης γύρω από το πρόσφατο θέμα που έχει ανακύψει δίνοντας πολύ σοβαρές διαστάσεις στο ζήτημα του κορωνοϊού, επιτυγχάνεται μία ομαλή εισαγωγή στο θέμα.
.jpg)
Πηγή 2.
Πανδημία: wikipedia
1.2 ΕΡΕΥΝΩ
35 λεπτά - χωρισμός ομάδων (3-4 μαθητές ανά ομάδα)
Στη συνέχεια ο/η εκπαιδευτικός ανακοινώνει στους μαθητές ότι θα ασχοληθούν με το πρόβλημα της πανδημίας Covid-19.
Τους ενημερώνει ότι θα εργαστούν μελετώντας τις πηγές σε ομάδες εργασίας των 3-4 ατόμων και τους καλεί να συνεργαστούν με κοινή ευθύνη για τη διεκπεραίωση της εργασίας τους.
Προκειμένου να γνωρίσουν τι είναι οι πανδημίες και πώς προκαλούνται αλλά και γενικότερα για να ενημερωθούν γύρω από αυτές μεταβαίνουν καταρxάς στο σχετικό λήμμα της Βικιπαίδειας (πηγή 2)* και μαθαίνουν τι είναι οι πανδημίες, ποιες και πόσες σημάδεψαν την ιστορία της ανθρωπότητας, επεκτείνοντας κατά βούληση την ενημέρωσή τους σε ειδικότερα θέματα μέσα από σχετικούς υπερσυνδέσμους.
Στη συνέχεια επισκέπτονται την ιστοσελίδα του Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας (πηγή 3)* και του Johns Hopkins University Center for Systems Science and Engineering (πηγή 4)*, όπου μέσα από διαδραστικούς χάρτες και γραφήματα που ενημερώνονται σε καθημερινή βάση τους δίνεται η δυνατότητα να αποκτήσουν σφαιρική αντίληψη της έκτασης του προβλήματος, τόσο παγκοσμίως όσο και ανά χώρα, αλλά και να ενημερωθούν έγκυρα για μια σειρά από σχετικά ζητήματα, καταρρίπτοντας μύθους και παραπληροφόρηση γύρω από το θέμα της εξάπλωσης του κορωνοϊού και των μέσων μετάδοσης και προφύλαξης από τη νόσο.
Εμβαθύνουν τη γνώση γύρω από την ταυτότητα του νέου κορωνοϊού SARS-CoV-2 μαθαίνοντας τις διαφορές του με τους άλλους ιούς μέσα από την προβολή (βίντεο) διάλεξης καθηγήτριας βιολόγου του Εθνικού Καποδιστριακού Πανεπιστημίου Αθηνών (πηγή 5)* και κατανοούν τη σύνδεση των επιδημιών με τις ζωονόσους μεταβαίνοντας στο δικτυακό τόπο του Προγράμματος Περιβάλλοντος των Ηνωμένων Εθνών (UNEP), (πηγή 6)* αλλά και μέσα από τη μελέτη ενός δημοσιογραφικού άρθρου (πηγή 7, παρατίθεται παρακάτω)*.
* Οι πηγές που προτείνονται είναι ενδεικτικές, καθώς μπορούν πάντα να επικαιροποιούνται. Η αξιοποίηση των συγκεκριμένων πηγών αποτελεί μία μόνο πρόταση για τη διδακτική πράξη, η οποία δεν αποκλείει τον εμπλουτισμό της δραστηριότητας και με άλλες πηγές ή την αντικατάστασή τους από διαφορετικές, αρκεί να εξυπηρετούν τη στοχοθεσία της δραστηριότητας.
Πηγή 3.
Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
1.3 ΠΗΓΕΣ
1. Δημοσιογραφικό άρθρο
Κορωνοϊός: Τι λένε οι ερευνητές για τα μινγκ και τη σφαγή τους.
Το άρθρο παρατίθεται στη συνέχεια.
2. Πανδημία
https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%A0%CE%B1%CE%BD%CE%B 4%CE%B7%CE%BC%CE%AF%CE%B1
3. Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας
4. Johns Hopkins University Center for Systems Science and Engineering
https://edition.cnn.com/interactive/2020/health/coronavirus- maps-and-cases/
5. Η ταυτότητα του SARS-CoV-2: σε τι διαφέρει από άλλους ιούς;
Τσιτσιλώνη Ράνια, καθηγήτρια Ανοσολογίας στο Τμήμα Βιολογίας του ΕΚΠΑ-Τμήμα Ιστορίας και Φιλοσοφίας της Επιστήμης - Εθνικό και Καποδιστριακό Πανεπιστήμιο Αθηνών
https://www.blod.gr/lectures/i-taytotita-tou-sars-cov-2-se-ti- diaferei-apo-allous-ious/? fbclid=IwAR2s_jRs0xFkBqeBd2iSSI_FI7gFSHbDqnoLcbH6E
6. UNEP (Πρόγραμμα των Ηνωμένων Εθνών για το Περιβάλλον): Πρόληψη της επόμενης πανδημίας: Ζωονοτικές ασθένειες και τρόπος διακοπής της αλυσίδας μετάδοσης
https://www.unenvironment.org/news-and- stories/statements/preventing-next-pandemic-zoonotic-diseases- and-how-break-chain
7. Δημοσιογραφικό άρθρο
Εννιά επιδημίες που ξεκίνησαν από την επαφή του ανθρώπου με τα ζώα.
Το άρθρο παρατίθεται στη συνέχεια.
Πηγή 4.
Live χάρτης παγκόσμιας εξάπλωσης της πανδημίας
Johns Hopkins University Center for Systems Science and Engineering
Κορωνοϊός: Τι λένε οι ερευνητές για τα μινγκ και τη σφαγή τους
Δημοσιογραφική πηγή: GR Times
(Ο ηλεκτρονικός σύνδεσμος δεν εμπεριέχεται και δεν προτείνεται για αξιοποίηση από τους μαθητές, καθώς εμπεριέχει διαφημίσεις.
Προτείνεται ο διαμοιρασμός του άρθρου στη συμβατική του μορφή).
Οι μεταλλαγές κορωνοϊού σε μινγκ δεν είναι ακόμη επικίνδυνες, ωστόσο, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η σφαγή των ζώων είναι μάλλον απαραίτητη, δεδομένης της ταχείας και ανεξέλεγκτης εξάπλωσης του ιού.
Ειδικότερα, σε πρόσφατη δημοσίευση στο περιοδικό nature ανακοινώνεται ότι μετά από ανάλυση των μεταλλαγών COVID-19 σε μινγκ προκύπτει ότι δεν είναι ακόμα επικίνδυνες. H βιβλιογραφία ανασκοπείται από τους Καθηγητές του ΕΚΠΑ Δημήτριο Παρασκευή (Αναπληρωτής Καθηγητής Επιδημιολογίας & Προληπτικής Ιατρικής, ΕΚΠΑ) και Θάνο Δημόπουλο (Καθηγητής Θεραπευτικής και Πρύτανης ΕΚΠΑ).
Οι υπεύθυνοι δημόσιας υγείας στη Δανία έχουν δημοσιεύσει αποτελέσματα αναφορικά με τα χαρακτηριστικά του ιού SARS-CoV-2 σε εκτροφεία μινγκ και ανθρώπους λίγες μέρες μετά την ανακοίνωση ότι συγκεκριμένες μεταλλαγές θα μπορούσαν να μειώσουν την αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του COVID-19. Τα νέα αυτά αναφορικά με τις μεταλλαγές στον ιό ώθησαν τον πρωθυπουργό της Δανίας να ανακοινώσει σχέδια για τερματισμό της εκτροφής μινκ στο μέλλον, καθώς και τη θανάτωση περίπου 17 εκατομμυρίων ζώων.
Μετά από αξιολόγηση ερευνητικών δεδομένων, οι επιστήμονες αναφέρουν ότι δεν υπάρχουν ενδείξεις ότι οι μεταλλαγές αυτές επιτρέπουν στον ιό να εξαπλωθεί πιο εύκολα στον άνθρωπο, ή να τον καταστήσει πιο θανατηφόρο, ή να περιορίσει την αποτελεσματικότητα της θεραπείας, ή του εμβολίου.
Ωστόσο, οι ερευνητές υποστηρίζουν ότι η σφαγή των ζώων είναι μάλλον απαραίτητη, δεδομένης της ταχείας και ανεξέλεγκτης εξάπλωσης του ιού στα μινκ – εντοπίστηκε σε περισσότερα από 200 εκτροφεία από τον Ιούνιο – γεγονός που καθιστά τα ζώα μια μεγάλη πηγή μεταδόσεων για τον άνθρωπο.
Σε περιοχές όπου εντοπίστηκαν μεταδόσεις σε ζώα, ο αριθμός των ατόμων με COVID-19 αυξήθηκε επίσης σημαντικά. Αξίζει να
σημειωθεί ότι ο αριθμός των μινγκ στη Δανία είναι τριπλάσιος των ανθρώπων. Συνεπώς η σφαγή του βιζόν κρίνεται απαραίτητη.
Η ανεξέλεγκτη εξάπλωση στα μινγκ αυξάνει επίσης την πιθανότητα για μεταλλαγές στον ιό που θα μπορούσαν να προκαλέσουν ανησυχία. Στις 10 Νοεμβρίου, η κυβέρνηση ψήφισε νομοθεσία για να επιτρέψει τη σφαγή των μινγκ.
Οι ερευνητές στη Δανία έχουν μελετήσει δείγματα από 40 εκτροφεία μινγκ και έχουν εντοπίσει περίπου 170 παραλλαγές του κορωνοϊού.
Σε δείγματα ιών από ανθρώπους – που αντιπροσωπεύουν περίπου το ένα πέμπτο των συνολικών επιβεβαιωμένων περιστατικών COVID-19 της χώρας – έχουν βρει περίπου 300 παραλλαγές σε άτομα που η μετάδοση προήλθε μάλλον από μινγκ , υποδεικνύοντας ότι οι μεταλλαγές δημιουργήθηκαν πρώτα στα ζώα.
Σε δείγματα από ζώα και ανθρώπους, έχουν εντοπιστεί διαφορετικές μεταλλαγές στο γονίδιο που κωδικοποιεί την εξωτερική πρωτεΐνη (spike) που χρησιμοποιεί ο ιός για την είσοδο στα κύτταρα στόχους. Η περιοχή αυτή είναι ιδιαίτερα κρίσιμη για την ανάπτυξη ανοσίας είτε κατόπιν μόλυνσης με τον ιό είτε μέσω εμβολιασμού. Ιδιαίτερη ανησυχία προκαλεί ένα στέλεχος που περιέχει ένα συνδυασμό μεταλλαγών που εντοπίστηκε σε 5 εκτροφεία και 12 άτομα στην περιοχή της Βόρειας Δανίας (cluster 5). Οι μεταλλαγές αυτές σχετίζονται με 3 αμινοξικές μεταλλαγές και μια έλλειψη στην εξωτερική πρωτεΐνη.
Προκαταρκτικές μελέτες υποδεικνύουν ότι αντισώματα από ορισμένα άτομα που είχαν αναρρώσει από COVID-19 δεν αναγνώρισαν τα στελέχη του cluster-5. Αυτό υποδηλώνει ότι τα στελέχη αυτά ενδεχομένως να είναι λιγότερα ευαίσθητα σε θεραπείες αντισωμάτων ή σε εμβόλια. Λόγω των παραπάνω και για να μην τεθεί σε κίνδυνο η αποτελεσματικότητα του πολυαναμενόμενου εμβολίου ελήφθη η απόφαση για την θανάτωση των εκτρεφόμενων μινκ.
Μερικοί ερευνητές αμφισβητούν τα παραπάνω δεδομένα θεωρώντας ότι τα στελέχη του cluster-5 δεν έχουν εξαπλωθεί εκτεταμένα και ότι τα στελέχη αυτά δεν έχουν βρεθεί σε ανθρώπους μετά το Σεπτέμβριο. Επίσης οι ίδιοι υποστηρίζουν ότι οι μελέτες αναφορικά με τις επιπτώσεις στο εμβόλιο είναι αρκετά πρώιμες.
Ένα στέλεχος με τη μεταλλαγή Y453F έχει εντοπιστεί σε περίπου 300 δείγματα από ανθρώπους στη Δανία, καθώς και σε ζώα και ανθρώπους στην Ολλανδία.
Μέχρι σήμερα δεν έχει διευκρινιστεί αν οι μεταλλαγές αυτές σχετίζονται με τα μινκ ή με τους ανθρώπους δεδομένου ότι όλα τα δεδομένα δεν είναι ακόμα διαθέσιμα προς ανάλυση. Παρόλα αυτά υπάρχουν μερικά παραδείγματα μεταλλαγών που προέρχονται από μινκ και μεταδίδονται σε ανθρώπους και γενικότερα υπάρχει ανησυχία ότι η ανεξέλεγκτη εξάπλωση του ιού σε μεγάλο αριθμό ζώων μπορεί τελικά να οδηγήσει σε μεταλλαγές που μπορεί να προκαλέσουν προβλήματα.
Η Δανία που αποτελεί τη χώρα με τη μεγαλύτερη εκτροφή μινκ καταβάλλει προσπάθειες για τον έλεγχο επιδημικών εκρήξεων σε εκτροφεία. Σε πολλές φάρμες, σχεδόν όλα τα ζώα έχουν αντισώματα έναντι του ιού. Κρούσματα σε εκτροφεία μινγκ έχουν εντοπιστεί επίσης στην Ολλανδία, τη Σουηδία, την Ισπανία, την Ιταλία και τις ΗΠΑ. Η Ολλανδία σκοπεύει να εξαλείψει ολόκληρο τον πληθυσμό των ζώων μέχρι το 2021, επιταχύνοντας το σχέδια για τερματισμό της εκτροφής μινγκ έως το 2024.
Δεν είναι ακόμη διαπιστωμένο πώς ο ιός εισέρχεται στα εκτροφεία. Για το σκοπό αυτό έχουν πραγματοποιηθεί έλεγχοι σε πολλά άγρια ζώα της περιοχής, όπως σε αλεπούδες, ασβούς, γάτες και κουνάβια. Το μόνο θετικό δείγμα που εντοπίστηκε αφορούσε γλάρο και η πιθανή πηγή μετάδοσης ήταν ο άνθρωπος.
Εννιά επιδημίες που ξεκίνησαν από την επαφή του ανθρώπου με τα ζώα.
Δημοσιογραφική πηγή: news247 07 Μαΐου 2020.
(Ο ηλεκτρονικός σύνδεσμος δεν περιλαμβάνεται και δεν προτείνεται για αξιοποίηση από τους μαθητές, καθώς εμπεριέχει διαφημίσεις. Προτείνεται ο διαμοιρασμός του άρθρου στη συμβατική του μορφή).
Από το 1918 μέχρι σήμερα, έχουν ξεσπάσει εννέα θανατηφόρες επιδημίες, προερχόμενες από την επαφή του ανθρώπου με τα ζώα. Όλο και πιο συχνό το φαινόμενο το δεύτερο μισό του τελευταίου αιώνα.
Σύμφωνα με την ιστορία, η έξαρση ζωονόσων αποτελεί ένα φαινόμενο που έχει πλήξει την ανθρωπότητα τον τελευταίο αιώνα. Σύμφωνα με τους επιστήμονες πάλι, αυτό το φαινόμενο είναι τέσσερις φορές συχνότερο τα τελευταία 50 χρόνια, με την εξάπλωση νόσων που απειλούν να μετατραπούν σε πανδημίες να εμφανίζεται όλο και πιο τακτικά. Από το 1970 μέχρι και σήμερα, εκτιμάται ότι έχουν προκύψει δεκάδες μολυσματικές ασθένειες εξαιτίας της ανθρώπινης παρέμβασης στα ζώα, με τον Παγκόσμιο Οργανισμό Υγείας να έχει σημάνει συναγερμό από το 2007 σχετικά με την άνευ προηγουμένου συχνότητα εμφάνισής τους.
Η εξάπλωση τέτοιων ιών είναι αποτέλεσμα της εμπορίας και κατανάλωσης ζωής, φαινόμενο που αφενός καταπατά την άγρια πανίδα (εμφανίζεται σε πιο πυκνοκατοικημένες περιοχές κυρίως) και αφετέρου προκαλεί την έξαρση ζωονόσων. Η "Independent" παρουσιάζει τις πλέον θανατηφόρες επιδημίες:
Ισπανική γρίπη, 1918: Η πιο σοβαρή και θανατηφόρα πανδημία στη σύγχρονη ιστορία της ανθρωπότητας με πάνω από 50 εκατομμύρια νεκρούς παγκοσμίως. Σχετικά με την προέλευσή του υπάρχουν δύο διαφορετικές και διιστάμενες απόψεις: Η μία ισχυρίζεται ότι ήρθε από πτηνά, μέσω γενετικών μεταλλάξεων που εν συνεχεία μεταφέρθηκε σε άλογα του πρώτου παγκοσμίου πολέμου πριν εξαπλωθεί στους ανθρώπους. Η δεύτερη διαφωνεί, αποδίδοντας την προέλευση στην επαφή με θηλαστικά.
Ασιατική γρίπη, 1957: Εξαπλώθηκε τον Φεβρουάριο της χρονιάς εκείνης και ήταν γνωστή ως Η2Ν2 στη νότια πλευρά της Ασίας. Έγινε πανδημία και ξεκίνησε από τον ιό της γρίπης των πτηνών, σκοτώνοντας περίπου 1,1 εκατομμύρια ανθρώπους παγκοσμίως.
HIV: Διαπιστώθηκε το 1981, ενώ πιστεύεται ότι ξεκίνησε από την κεντρική Αφρική και συγκεκριμένα από κυνηγούς χιμπατζήδων που έρχονταν σε επαφή με το μολυσμένο αίμα τους. Άλλες μελέτες, ωστόσο, υποστηρίζουν ότι ο ιός πέρασε από τους πιθήκους στους ανθρώπους σχεδόν δύο αιώνες νωρίτερα. Ο HIV έχει σκοτώσει περίπου 35 εκατομμύρια ανθρώπους μέχρι σήμερα σύμφωνα με τα επίσημα στοιχεία το Παγκόσμιου Οργανισμού Υγείας.
SARS: Ιός, συγγενικός του κορονοϊού. Μία σοβαρή αναπνευστική νόσος, με πολύ χαμηλότερη όμως θνησιμότητα, αφού οι νεκροί παγκοσμίως δεν ξεπέρασαν τους 800 το
2002, όταν και εξαπλώθηκε. "Χτύπησε" κυρίως τη Νότια Κορέα, το Βιετνάμ και τη Σιγκαπούρη. Δεν έχει ακόμη αποδειχτεί, ωστόσο οι επιστήμονες θεωρούν πολύ πιθανή την προέλευσή του από την επαφή του ανθρώπου με ζώα και συγκεκριμένα νυχτερίδες ή γάτες, όπου απασχολούσαν ένα σημαντικό κομμάτι του εμπορίου εκείνων των χωρών. Τα συνολικά κρούσματα ξεπέρασαν τα 8.000 σε όλο τον κόσμο.
Γρίπη των χοίρων: Από τις πιο πρόσφατες επιδημίες. Εμφανίστηκε το 2009 από χοίρους στο Μεξικό. Γνωστή και ως H1N1 σκότωσε δεκάδες χιλιάδες ανθρώπους σε 214 χώρες του πλανήτη μέσα σε λιγότερο από έναν χρόνο. Παρ' όλα αυτά, αρκετοί άνθρωποι και δη ηλικιωμένοι είχαν ήδη αποκτήσει ανοσία στον ιό, περιορίζοντας έτσι τις συνέπειές του, ενώ πλέον θεωρείται ότι αποτελεί μέρος της εποχικής γρίπης, που μάλιστα εμβολιάζεται. Σύμφωνα με μελέτη του 2013, μέχρι και 200.000 άνθρωποι ενδέχεται να έχουν πεθάνει λόγω του H1N1.
MERS: Επίσης πρόσφατος, επίσης συγγενικός του κορονοϊού, εντοπίστηκε στη Σαουδική Αραβία το 2012, προσβάλλοντας το ανοσοποιητικό και παρουσιάζοντας συμπτώματα όπως ο βήχας, ο πυρετός, αλλά και η δύσπνοια. Σύμφωνα με τον ΠΟΥ σκότωσε 858 άτομα, με το ποσοστό θνησιμότητας να ανέρχεται στο 35% όσων νόσησαν. Και σε αυτή την περίπτωση, οι επιστήμονες πιστεύουν ότι ο ιός προκλήθηκε από τις νυχτερίδες, αλλά αυτή τη φορά μέσα από τις καμήλες.
Έμπολα: Εμφανίστηκε για δεύτερη φορά το 2014 στη Δυτική Αφρική, δημιουργώντας την μεγαλύτερη και πιο περίπλοκη έξαρση από τότε που ανακαλύφθηκε, το 1976.
Σκότωσε 11.300 ανθρώπους, με τους επιστήμονες να ισχυρίζονται από τη Γουινέα, όταν ένα παιδί ήρθε σε επαφή με μολυσμένες νυχτερίδες. Παράλληλα, συνδέεται με τη σφαγή και κατανάλωση μαϊμούδων, νυχτερίδων και ποντικιών.
Ιός Ζίκα: Χτύπησε πρώτη φορά την Ουγκάντα το 1947 μέσω των μαϊμούδων για να επανέλθει το 2015 από τα κουνούπια. Θεωρήθηκε ως αιτία για εγκεφαλική δυσλειτουργία χιλιάδων μωρών στη Βραζιλία.
Εμφανίστηκε σε Αμερική και Αφρική, προκαλώντας τον θάνατο 29 νεογέννητων.
Γρίπη των πτηνών: Γνωστή και ως H7N9 προσέβαλε 1.568 ανθρώπους, σκοτώνοντας 616 εξ αυτών το 2013, σύμφωνα με στοιχεία του Οργανισμού Τροφίμων και Γεωργίας.
Μία άλλη εκδοχή του ιού, ο H5N1, που εντοπίστηκε το 1997 στην Ασία, σκότωσε έξι ανθρώπους στο Χονγκ Κονγκ, προσβάλλοντας χιλιάδες κότες και γαλοπούλες, που στη συνέχεια θανατώθηκαν, αφού σχετίστηκαν με τη νόσο. Μέχρι σήμερα έχουν αναφερθεί 861 περιπτώσεις και 455 θάνατοι από τον συγκεκριμένο ιό.
Η γρίπη των πτηνών έχει συνδεθεί με τη βιομηχανία των πουλερικών, που οδηγεί στη συνύπαρξη χιλιάδων τέτοιων σε μικρούς εσωτερικούς χώρους.