Αριθμός επισκέψεων
Εικαστικές Τέχνες
Ζωγραφική - Χαρακτική
Οι εικαστικές τέχνες μεταφέρουν με τα δικά τους εκφραστικά μέσα
βιώματα και μνήμες. Είναι αδιάψευστοι μάρτυρες της εποχής τους.
Επιδημίες όπως η πανώλη, η χολέρα, η φυματίωση κι η λέπρα έχουν αποτυπωθεί σε κορυφαίους πίνακες ζωγραφικής στη διάρκεια της ανθρώπινης ιστορίας. Μερικά από αυτά τα μοναδικά έργα τέχνης παρατίθενται εδώ.
Η πανδημία του Μαύρου Θανάτου υπήρξε η περισσότερο θανατηφόρα στην ιστορία, με τους υπολογισμούς των νεκρών παγκοσμίως να ανέρχεται στα 75 με 200 εκατομμύρια και τη μείωση του πληθυσμού στην Ευρώπη να αγγίζει το 30% με 60%. Αν και έφτασε στο αποκορύφωμά της στην τετραετία από το 1347 μέχρι το 1351, η ασθένεια συνέχιζε να επανεμφανίζεται περιοδικά τις επόμενες δεκαετίες, σημαδεύοντας ανεξίτηλα τον Μεσαίωνα, ενώ μέσα από ένα τελευταίο κύμα εξάπλωσης το 1855 στην Κίνα, την Ινδία και το Χονγκ Κονγκ, προκάλεσε 15 εκατομμύρια θύματα μέχρι, μένοντας ενεργή μέχρι το 1960, όταν τα κρούσματα έπεσαν κάτω από μερικές εκατοντάδες.
Οι τραυματικές εμπειρίες του Μαύρου Θανάτου οδήγησαν στη δημοφιλέστερη αναπαράστασή του, τον Danse Macabre (τον Χορό του Θανάτου), που έγινε έθιμο, λαϊκή δεισιδαιμονία και ποίημα, πριν να ζωγραφιστεί σε τοίχους εκκλησιών από τον 14ο αιώνα. Πλούσιοι και φτωχοί, νέοι και ηλικιωμένοι, άντρες και γυναίκες, συνοδεία ζωντανών και νεκρών, με το θάνατο να συνυπάρχει με τη ζωή, σε μία ιδιότυπη μορφή ισότητας των πάντων απέναντι στη μόνη κοινή τους μοίρα. Το είδος αυτό του χορού,
που έφτασε στο αποκορύφωμά του τον 14ο με 15ο αιώνα,
αποκαλύπτει την επίδραση που είχε στη ζωή των ανθρώπων ο θάνατος, δεδομένου ότι τη χρονική αυτή περίοδο οι θανατηφόρες επιδημίες ήταν τόσο συχνές και τόσο καταστρεπτικές, ώστε ο θάνατος είχε γίνει ένα δημοφιλές θέμα που απασχόλησε τη φαντασία όλων των ανθρώπων, οι οποίοι έβρισκαν μια διέξοδο έκφρασης του φόβου τους και στο χορό.
«Danse Macabre (Χορός των νεκρών)»
Bernt Notke (1463-1466).
Λάδι σε καμβά. St Nicholas’ Church, Tallinn.
Ο πίνακας αυτός είναι ο δεύτερος του Bernt Notke με το ίδιο θέμα, κατασκευασμένος περίπου την ίδια εποχή με τον πρώτο (στο Lübeck). Σώζεται εν μέρει (περίπου 7 μέτρα) στο Ταλίν της Εσθονίας, στην εκκλησία του Αγίου Νικολάου. Έχει διατυπωθεί η άποψη ότι το θραύσμα στο Ταλίν μπορεί να ήταν ένα κομμάτι αποκομμένο από τον αρχικό πίνακα στο Lübeck, αλλά αυτό δεν είναι σίγουρο. Θεωρείται ως το πιο γνωστό και ως ένα από τα πιο πολύτιμα μεσαιωνικά έργα τέχνης στην Εσθονία. Είναι ο μόνος σωζόμενος μεσαιωνικός μακάβριος χορός στον κόσμο ζωγραφισμένος σε καμβά. Τα σκελετικά στοιχεία προσωποποιούν το χορό του θανάτου εναλλάξ στους θνητούς, ως memento mori (υπενθύμιση της ανθρώπινης ευπάθειας). Οι θνητοί κατατάσσονται σε μια ιεραρχία, αρχίζοντας με τον δυνατότερο άνθρωπο του κόσμου –τον πάπα και τους αυτοκράτορες– και τελειώνει με τους αγρότες, τους ανόητους ή το βρέφος.
Πηγή: wikipedia
«Danse Macabre»
Έργο του Bernt Notke (μεταξύ 1463-1466).
Lübeck.
Αυτό είναι το πρώτο έργο που είναι γνωστό ότι έγινε από τον Notke (μεταξύ 1463 - 1466), μια ταπετσαρία ύψους 2 μέτρων και τουλάχιστον 26 μέτρων μάκρους, που απεικονίζει το δημοφιλές μεσαιωνικό μοτίβο του "Danse Macabre", φτιαγμένο για ένα παρεκκλήσι της εκκλησίας της Αγίας Μαρίας στο Lübeck. Χάθηκε -πιθανότατα καταστράφηκε- κατά τον συμμαχικό βομβαρδισμό του Lübeck το 1942. Σώζεται ένα αντίγραφο, που έγινε το 1701 από τον Anton Wortmann.
Πηγή: wikipedia
«Danse Macabre»
Τοιχογραφία του Vincent of Kastav (1474).
Εκκλησία της Αγίας Μαρίας, Beram - Κροατία.
Το έργο τέχνης, που απεικονίζει το μοτίβο "Danse Macabre", έγινε δημοφιλές στην Ευρώπη μετά τον Μαύρο Θάνατο.
Πηγή: https://en.wikipedia.org
.jpeg)
«Danse Macabre»
Τοιχογραφία του 1490.
Εκκλησία της Αγίας Τριάδας, Hrastovlje - Σλοβενία
Ανάμεσα στις τοιχογραφίες, που καλύπτουν σχεδόν κάθε εκατοστό των τοίχων και της οροφής της εκκλησίας, είναι ένα σπάνιο και παρθένο δείγμα "Danse Macabre", εφτά μέτρων, που απεικονίζει χαρακτήρες από όλα τα στρώματα της μεσαιωνικής ζωής να οδηγούνται από σκελετούς στον τάφο. Αυτός ο πίνακας υπενθύμισε στους ανθρώπους την ευθραυστότητα της ζωής και την καθολικότητα του θανάτου.
«Εβραίοι στην πυρά »
Έργο του Gilles li Muisis (1340).
Μεσαιωνικό χειρόγραφο Gilles Li Muisis, περ. 1350 CE MS 13076-77, fol. 12v. Εβραίοι στην πυρά με την κατηγορία πως ευθύνονται για την επιδημία της πόλης τους.
Πηγή: https://commons.wikimedia.org
«Άρρωστος στο κρεβάτι και τρεις γιατροί»
Ξυλογραφία (άγνωστος καλλιτέχνης)
Τυπωμένη από τον Johann Grüninger.
Η ξυλογραφία απεικονίζει άνδρα που χτυπήθηκε από πανώλη ξαπλωμένο στο κρεβάτι, με την παρακολούθηση τριών γιατρών. Το έργο περιλαμβάνεται στην ιατρική πραγματεία "Pestbuch" του 16ου αιώνα μ.Χ. του Hieronymous Brunschwig (περίπου 1450-1512). Το "Pestbuch" περιγράφει την προέλευση της πανώλης, την επικοινωνία, τα συμπτώματα, την προφύλαξη και τη θεραπεία της.
«Οι τέσσερις ιππότες»
Έργο του Αλμπρεχτ Ντύρερ (1498).
"Αποκάλυψη του Ιωάννη", 5ο φύλλο.
Ξυλογραφία σε χαρτί. Ο Θάνατος και τα τρία πρωτοπαλίκαρά του γυρίζουν στον κόσμο, συντρίβοντας ιερείς και αγρότες κάτω από τις οπλές των αλόγων τους. Αυτή η ξυλογραφία, εμπνευσμένη από το βιβλίο της Αποκάλυψης, παρουσιάζει τους τρεις χειρότερους δολοφόνους της ανθρωπότητας: τον πόλεμο, τον λιμό και την πανούκλα. Ο ιππέας με τη ζυγαριά πιθανότατα αντιπροσωπεύει την επιδημία, αν και μερικές φορές ταυτίζεται με τον τοξότη, αφού τα βέλη μιας απειλητικής αρρώστιας είναι αόρατα, εκτοξεύονται από απόσταση και χωρίς προειδοποίηση.
«The Citizens of Tournai»
Ταφή των νεκρών κατά το Μαύρο Θάνατο του 1347-1352.
Λεπτομέρεια από το βιβλίο The Chronicles of Gilles Li Muisis του ηγούμενου του μοναστηριού St. Martin of the Righteous, Royal Library of Belgium.
Στην εικόνα βλέπουμε 15 ανθρώπους της πόλης Tournai στο Βέλγιο να θάβουν τους νεκρούς τους και 9 φέρετρα, την εποχή του Μαύρου Θανάτου. Αξιοσημείωτο είναι πως ο χώρος είναι εξαιρετικά μικρός για τόση πληροφορία. Κυρίαρχα συναισθήματα είναι η θλίψη και ο φόβος, όμως κάθε πρόσωπο χρήζει ιδιαίτερης προσοχής ξεχωριστά.
«Φραγκισκανοί μοναχοί περιθάλπουν τα θύματα της λέπρας»
Απεικόνιση Φραγκισκανών μοναχών του 15ου αιώνα μ.Χ. να περιθάλπουν άτομα που πάσχουν από λέπρα.
#/media/File:Titian_-_Piet%C3%A0_-_WGA22851.jpg)
«Pietà» (συμπόνια)
Έργο του Τιτσιάνο (1575-1576).
Λάδι σε καμβά, Gallerie dell' Accademia-Βενετία.
Ένας από τους τελευταίους πίνακες του Ιταλού καλλιτέχνη. Ο Τιτσιάνο ζωγράφισε αυτή την αμυδρά φωτισμένη εικόνα όταν η Βενετία επλήγη από την πανώλη. Απεικονίζεται o ίδιος ημίγυμνος, γονατισμένος μπροστά από την Παρθένο Μαρία, που κρατά στα χέρια της το σώμα του νεκρού Χριστού. Για να καταστήσει εντελώς σαφές το μήνυμά του, ο μεγάλος ζωγράφος της Αναγέννησης περιλαμβάνει άλλη μια εικόνα μέσα στον πίνακα: μια ακαλαίσθητη λαϊκή ευχετήρια (ex-voto) επιγραφή, από αυτές που μπορεί να δει κανείς μέσα σε μια εκκλησία, και ο ίδιος -μαζί με τον γιο του Οράτιο στην άκρη δεξιά- ενώ προσεύχεται, όπως θα το έκανε ένας απλός χωρικός. Η προσευχή του δεν έπιασε. Ο Τιτσιάνο και ο Οράτιο πέθαναν και οι δύο στην επιδημία της πανώλης του 1576.
Πηγή: Wikipedia
_,_affresco_staccato.jpg)
«Θρίαμβος του Θανάτου»
Τοιχογραφία από το Palazzo Sclafani (Παλέρμο), (1446). Galleria Regionale della Sicilia.
Πηγή: https://it.wikipedia.org
«Ο Άγιος Σεβαστιανός μεσολαβεί για τον πληγωμένο από την πανούκλα»
Πίνακας του Josse Lieferinxe (1497-1499).
Λάδι σε ξύλο. Τhe Walters Art Museum.
Ο ζωγράφος σκιαγραφεί την παρέμβαση του Αγίου Σεβαστιανού για την πληγή της πανούκλας, ο οποίος θεωρείται προστάτης κατά της πανούκλας. Πρόκειται για την μορφή στο πάνω μέρος της σκηνής. Παρουσιάζεται διάτρητος με βέλη, γονατίζοντας μπροστά στον Θεό για την υπεράσπιση της ανθρωπότητας.
«The Triumph of Death»
Άγνωστος καλλιτέχνης (αρχές 16ου αι.)
Bibliothèque Nationale de France.
Εικονογράφηση του Θριάμβου του Θανάτου του Πετράρχη.
Πηγή: Wikipedia
«The Triumph of Death (Ο θρίαμβος του θανάτου)»
Πίτερ Μπρέγκελ ο πρεσβύτερος. (1562)
Ελαιογραφία. Μουσείο Πράδο, Μαδρίτη.
Ο πίνακας αναφέρεται στη μαύρη πανώλη (Black Death). Σε πρώτο πλάνο, ένας λόφος από πτώματα, ενώ οι εναπομείναντες ζωντανοί προσπαθούν να ξεφύγουν και μάταια αντιστέκονται στην επέλαση της πανώλης, μια ζοφερή, αλλά πνευματώδης απεικόνιση του τραγικού, που διακηρύττει ότι οι πανδημίες δεν κάνουν διακρίσεις: Νεκροί από διαφορετικό κοινωνικό υπόβαθρο, από αγρότες και στρατιώτες μέχρι ευγενείς, αλλά κι ο ίδιος ο βασιλιάς και ένας καρδινάλιος. Στο βάθος του πίνακα, ένα μαύρο, ερημωμένο τοπίο, φωτιές να καίνε σε απόσταση και η θάλασσα να γεμίζει ναυάγια.
.jpg)
.jpg)
«Η πανώλη στην Ashdod»
Πίνακας του Nicolas Poussin (1630).
Λάδι σε καμβά. Louvre Museum
Η παλαιότερη αναφορά σε πιθανή επιδημία πανούκλας βρίσκεται στην εβραϊκή Βίβλο, στην οποία οι Φιλισταίοι της Ασντόντ (Ashdod, η πέμπτη σήμερα σε μέγεθος πόλη του Ισραήλ και λιμάνι στις ακτές της Μεσογείου) επλήγησαν από τη μάστιγα για το έγκλημα της κλοπής της Κιβωτού της Διαθήκης.
«Saint Rosalie Interceding for the Plague-stricken of Palermo»
Πίνακας του Antony Dyck (1624).
Λάδι σε καμβά. Metropolitan Museum of Art NY
Ο Antony Dyck βρισκόταν στο Παλέρμο όταν ξέσπασε η πανούκλα και η πόλη μπήκε σε καραντίνα. Έτσι φτιάχνει αυτό τον πίνακα με την Αγία Ροζαλία που ήταν πολιούχος της πόλης και όλοι οι κάτοικοι προσεύχονταν σε εκείνη με περίσσια πίστη.
Πηγή: https://en.wikipedia.org
«The Virgin appears to the Plague victims»
Πίνακας του Zanchi Antonio (1666).
Λάδι σε καμβά. Scola Grande di San Rocco, Venice
Ο μεγάλος πίνακας στη σκάλα της Μεγάλης Σχολής του Σαν Ρόκο αποτελείται από δύο καμβάδες, που χωρίζονται μόνο από μία κολώνα, την οποία ο καλλιτέχνης έχει συμπεριλάβει εντέχνως στο έργο του, με την αλληλεπίδραση φωτός και σκιάς. Αποτυπώνεται η Παναγία που εμφανίζεται στα θύματα της πανώλης, του 1630.
Πηγή:https://www.wga.hu
Κάλυμμα γιατρού πανώλης, κερωμένο ύφασμα, δέρμα και γυαλί, (γ. 1700)
Deutsches Medicines Museum.
«Απεικόνιση του γιατρού πανώλης
του 17ου αι.»
Χαρακτικό. Δημοσιεύτηκε για πρώτη φορά από τον Paul Fürst (1608-1666).
Μια απεικόνιση του "Doctor Schnabel", ενός γιατρού πανώλης στη Ρώμη. Η εικονογράφηση εμφανίστηκε σε ένα γερμανικό σατιρικό χειρόγραφο του 17ου αι.
