Παρόλο που οι άνθρωποι έχουν εδώ και πάρα πολλά χρόνια εμπειρία από επιδημίες και πανδημίες, όταν εμφανίστηκε ο κορωνοϊός στις αρχές του 2020, βρήκε τον επιστημονικό και τον ιατρικό χώρο εντελώς διαφορετικούς από ό,τι σε προηγούμενες πανδημίες. Οι επιστήμονες τώρα μπορούν να αναλύσουν γρήγορα το γονιδίωμα του ιού, γεγονός που τους επιτρέπει να αναγνωρίσουν καινούριες μεταλλάξεις του και να παρακολουθήσουν την εξάπλωσή του. Έχουμε τη δυνατότητα να εφεύρουμε και να χρησιμοποιήσουμε γενετικές εξετάσεις για ταχεία και ακριβή διάγνωση της λοίμωξης. Μπορούμε να ιχνηλατήσουμε τη μετακίνηση ανθρώπων σε όλο τον κόσμο χρησιμοποιώντας δεδομένα κινητής τηλεφωνίας. Έχουμε ΜΕΘ και αυτοματοποιημένους αναπνευστήρες, που στο παρελθόν ούτε να τους φανταστούμε δεν μπορούσαμε. Διαθέτουμε εντελώς νέα ήδη αντιβιοτικών και βαθιά γνώση της βιολογίας και της φαρμακολογίας των ιών.

Και μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε το Ίντερνετ για να μοιραστούμε άμεσα και εκτεταμένα πληροφορίες.

 

Σε περίπτωση ανάδυσης μιας λοιμώδους ασθένειας πρέπει να κερδίσουμε χρόνο. Ο χρόνος που κερδίζουμε, επιβραδύνοντας την εξάπλωσή της, έχει στρατηγική σημασία στον αγώνα κατά της ασθένειας. Μας επιτρέπει να περιορίσουμε τις απώλειες, να μελετήσουμε τον παθογόνο παράγοντα και να προχωρήσουμε στην ανακάλυψη θεραπείας ή εμβολίου.

​

Υπάρχουν δύο γενικότεροι τρόποι για την αντιμετώπιση μιας επιδημίας. Ο πρώτος είναι οι φαρμακευτικές παρεμβάσεις, όπως τα φάρμακα και τα εμβόλια, που οι επιστήμονες σε όλο τον κόσμο αγωνίζονται τώρα να εξελίξουν. Για τους ιούς, το ισχυρότερο όπλο που έχουμε είναι το εμβόλιο, αφού γνωρίζουμε ότι οι ιώσεις δεν καταπολεμούνται με αντιβιοτικά. Σε αυτόν τον τομέα, σίγουρα είμαστε σε καλύτερη θέση από ό,τι οι πρόγονοί μας. Ωστόσο, σε αντίθεση με ό,τι πιστεύουν πολλοί, η ιατρική έχει παίξει έναν απίστευτα μικρό ρόλο στη μείωση των περισσότερων μολυσματικών νόσων μέσα στον χρόνο. Η σύγχρονη ιατρική δεν ήταν η πρωταρχική δύναμη που προκάλεσε την εξαφάνιση των μολυσματικών ασθενειών. Αντιθέτως, αιτίες ήταν οι κοινωνικοοικονομικές αλλαγές και η βελτίωση της δημόσιας υγείας. Για παράδειγμα, η μεγάλη οικονομική ανάπτυξη που παρατηρήθηκε τους τελευταίους δύο αιώνες παγκοσμίως, έδωσε προοδευτικά στους ανθρώπους τη δυνατότητα να έχουν πρόσβαση σε καθαρό νερό και ασφαλή τροφή, που εξασφάλισε η τεχνολογική και επιστημονική πρόοδος. Αυτή η πρόοδος, μαζί με μέτρα δημόσιας υγείας, όπως ο οικογενειακός προγραμματισμός και η εκπαίδευση, έπαιξαν σημαντικότερο ρόλο στη μείωση της εξάπλωσης μιας λοίμωξης από ό,τι τα εμβόλια ή οι θεραπείες. Αυτό βέβαια δεν σημαίνει πως δεν πρέπει να χρησιμοποιούμε φάρμακα. Οπωσδήποτε αποτρέπουν πολλές ανθρώπινες απώλειες, απλώς όχι στον βαθμό που φανταζόμαστε.

​

Εκτός από τις φαρμακευτικές παρεμβάσεις έχουμε κι έναν δεύτερο τρόπο να αντιδράσουμε: τις λεγόμενες μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις. Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις περιλαμβάνουν δύο ευρείες κατηγορίες: τις ατομικές και τις συλλογικές. Σε ατομικό επίπεδο φροντίζουμε να πλένουμε τα χέρια μας, να φοράμε μάσκες, να αυτοαπομονωνόμαστε και να αποφεύγουμε τις χειραψίες. Εξ ορισμού, αυτές οι ενέργειες απαιτούν ένα συγκεκριμένο επίπεδο προσωπικής επιλογής. Από την άλλη πλευρά, οι συλλογικές ενέργειες συνήθως συντονίζονται και εξουσιοδοτούνται από τις κυβερνήσεις. Αν και μπορεί να μην είναι αρεστές στον καθένα, αφορούν και επηρεάζουν τους πάντες. Αυτές οι ενέργειες περιλαμβάνουν κλείσιμο συνόρων, κλείσιμο σχολείων, απαγόρευση συγκεντρώσεων, απολύμανση δημόσιων χώρων, διεξαγωγή τεστ, ιχνηλάτηση επαφών, παρακολούθηση ατόμων σε καραντίνα και εντολές για "παραμονή στο σπίτι". Επειδή αυτού του είδους οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις συχνά δυσκολεύουν τους πολίτες που δεν έχουν προσβληθεί (ή τουλάχιστον έτσι δείχνουν), αυτές οι ενέργειες μπορούν να προκαλέσουν δυσαρέσκεια, ακόμα και αντίσταση.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Για να σπάσουμε λοιπόν τις αλυσίδες μετάδοσης και να ανακόψουμε την εξάπλωση μιας λοιμώδους νόσου, εν προκειμένου της COVID-19, εφόσον αυτός μεταδίδεται με τα σταγονίδια της αναπνοής μας, κεντρική ιδέα είναι η αύξηση της απόστασης μεταξύ των ανθρώπων (της σωματικής, όχι της κοινωνικής), δηλαδή η μείωση του αριθμού των ατόμων με τα οποία έρχεται καθένας σε επαφή ημερησίως, καθώς και η χρήση της μάσκας, μέχρις ότου εμβολιαστεί ένα μεγάλο μέρος του πληθυσμού, περίπου 7 στους 10 (ΕΟΔΥ, 2021). Το βέβαιο είναι ότι ένας τέτοιος ιός δεν μπορεί να καταπολεμηθεί τοπικά, αφορά ολόκληρο τον πλανήτη. Απαιτείται η κοινή προσπάθεια και η πανανθρώπινη αλληλεγγύη.

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

 

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΩΝ ΕΜΒΟΛΙΑΣΜΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ COVID-19

Ο εμβολιασμός μπορεί να συμβάλει στη δημιουργία του «τείχους ανοσίας» έναντι του κορωνοϊού, χωρίς ο πληθυσμός να εκτεθεί σε κίνδυνο. Το «τείχος ανοσίας» ή η «ανοσία της αγέλης» αφορά στο επίπεδο συλλογικής ανοσίας μετά το οποίο η εξάπλωση του παθογόνου δεν επαρκεί για να συντηρήσει την πανδημία, οπότε σε βάθος χρόνου η πανδημία σβήνει (Fine,et al., 2011). Για να χτισθεί το τείχος ανοσίας χρειάζεται να αναπτυχθεί ανοσία σε περίπου 60-65% του πληθυσμού. Η ανοσία θα μπορούσε να αναπτυχθεί και μόνο μέσω της έκθεσης στον ιό, αλλά σε αυτή την περίπτωση αναμένεται πολύ υψηλός αριθμός θανάτων. Ο εμβολιασμός προστατεύει τα άτομα που έχουν εμβολιαστεί και τους γύρω τους, μειώνοντας τον κίνδυνο εξάπλωσης της ασθένειας μεταξύ των μελών της κοινότητας. Επιπλέον συμβάλλει στη μείωση του κοινωνικού, ψυχολογικού και οικονομικού φορτίου της νόσου στον πληθυσμό και στις κυβερνήσεις, μειώνοντας τις πιέσεις που ασκούνται στα συστήματα υγείας και κοινωνικής περίθαλψης και επιτρέποντας στα άτομα να συμμετέχουν σε δραστηριότητες, όπως είναι η εκπαίδευση, η εργασία και η κοινωνική συναναστροφή. Η αποτελεσματικότητα των εμβολίων έναντι του κορονοϊού έχει τεκμηριωθεί στην πράξη σε περιοχές που η εμβολιαστική κάλυψη είναι υψηλή, όπως π.χ. στο Ισραήλ (Haas et al., 2021).

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

​

 

 

 

 

Μέχρι τις 21 Σεπτεμβρίου 2021, 6 δισεκατομμύρια δόσεις εμβολίου COVID-19 είχαν χορηγηθεί σε όλο τον κόσμο. Αλλά αυτό το παγκόσμιο σχήμα κρύβει μεγάλες ανισότητες μεταξύ ηπείρων και εισοδηματικών ομάδων. Οι δόσεις εμβολίου έχουν διανεμηθεί μέχρι τώρα πολύ άνισα: οι χώρες χαμηλού εισοδήματος, ιδιαίτερα αυτές σε ολόκληρη την Αφρική, υστερούν. Τον Αύγουστο, τα Ηνωμένα Έθνη, το Διεθνές Νομισματικό Ταμείο, η Παγκόσμια Τράπεζα, ο Παγκόσμιος Οργανισμός Υγείας και ο Παγκόσμιος Οργανισμός Εμπορίου ζήτησαν διεθνή δέσμευση και υποστήριξη, ώστε κάθε χώρα να έχει εμβολιάσει τουλάχιστον το 40% του πληθυσμού της με τουλάχιστον μία δόση μέχρι το τέλος της 2021. 

 

​

Η ΣΗΜΑΣΙΑ ΤΟΥ ΡΟΛΟΥ ΤΩΝ ΚΥΒΕΡΝΗΣΕΩΝ ΓΙΑ ΤΗΝ ΑΝΤΙΜΕΤΩΠΙΣΗ ΤΗΣ ΠΑΝΔΗΜΙΑΣ COVID-19

Η έγκαιρη εφαρμογή των μη φαρμακευτικών παρεμβάσεων και η εξασφάλιση της υποστήριξης των πολιτών για την εκτέλεσή τους, όταν τα πράγματα δεν φαίνονται ακόμα τόσο άσχημα, θεωρούνται σοβαρές προκλήσεις για τους υπαλλήλους της δημόσιας υγείας και τους πολιτικούς. Οι μη φαρμακευτικές παρεμβάσεις θεωρούνται άβολες, αφύσικες, και συχνά το τίμημά τους είναι μεγάλο, γι' αυτό είναι λογικό πολλοί να θέλουν να τις αποφύγουν, ειδικά όταν δεν έχουν δει ακόμα θανάτους από κοντά. Σε οποιαδήποτε επιδημία, ένα από τα βασικά καθήκοντα των ηγετών είναι να βοηθήσουν τον κόσμο να καταλάβει τι ακριβώς συμβαίνει. Στην πραγματικότητα, η εμπιστοσύνη  των ανθρώπων μπορεί να θεωρηθεί ως ένα ξεχωριστό είδος μη φαρμακευτικής παρέμβασης και όχι απλά ως ένα μέσο για να αυξηθεί η αποτελεσματικότητα των άλλων. Για να αποκτηθεί η εμπιστοσύνη του κόσμου, που είναι απαραίτητη για την εφαρμογή ενοχλητικών αλλά σωτήριων παρεμβάσεων, πρέπει να εξηγηθούν με ειλικρίνεια οι λόγοι που επιβάλλουν τέτοιες τακτικές, οι οποίες προϋποθέτουν δύσκολους συμβιβασμούς και δημιουργούν ανασφάλεια. Μόνο έτσι αναπτύσσεται ένα αίσθημα κοινού σκοπού και ευνοείται η δημόσια υγεία.

 

 

​

Πηγές:​

1. Χρηστάκης, Ν. (2020). Το βέλος του Απόλλωνα. Οι βαθιές και μακροχρόνιες επιτπώσεις της πρόσφατης πανδημίας στον τρόπο που ζούμε. Αθήνα: Κάκτος

2. Γαριού Α. (2021). «Αναδυόμενες ασθένειες και εμβόλια: Ευαισθητοποίηση και ενημέρωση στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση». Πτυχιακή εργασία. Πάτρα: Πανεπιστήμιο Πατρών-Τμήμα Επιστημών της Εκπαίδευσης και Κοινωνικής Εργασίας

3. ΕΟΔΥ (Εθνικός Οργανισμός Δημόσιας Υγείας), (2021). https://eody.gov.gr/neoskoronaios-covid-19/

4. Fine, P., Eames, K., Heymann, D.L. (2011). “Herd Immunity”: A Rough Guide, Clinical Infectious Diseases, Volume 52, Issue 7, 1 April 2011, Pages 911–916, https://doi.org/10.1093/cid/cir007

5. Haas, E J., Angulo, F J., McLaughlin, J M., Anis, Ε., Singer, S R., Khan, F., Brooks, N., Smaja, M., Mircus, G., Pan, K., Southern, J., Swerdlow, D., Jodar, L., Levy, Y., Alroy-Preis, S. (2021). Impact and effectiveness of mRNA BNT162b2 vaccine against SARS-CoV-2 infections and COVID-19 cases, hospitalisations, and deaths following a nationwide vaccination campaign in Israel: an observational study using national surveillance data. Lancet 2021; 397: 1819–29, https://doi.org/10.1016/S0140-6736(21)00947-8

6. Our World in Data (Έρευνα και δεδομένα για πρόοδο στα μεγαλύτερα προβλήματα του κόσμου)